In memoriam prof. em. dr. dr. Georg Huntemann
10 juni 1929 – 13 februari 2014
Professor Georg Huntemann was hoogleraar theologische ethiek aan de ETF van 1985 tot 1995. Zijn Duitstalige colleges waren altijd een belevenis en inspireerden veel studenten. Huntemann is een van de academische “founding fathers” van de toen nog piepjonge faculteit. De ETF werd geboren uit een theologische hogeschool en had net haar overheidserkenning gekregen als universitaire faculteit (1983). Ze zocht nu haar weg naar verdieping en wetenschappelijk gehalte. Professor Huntemann was een van de eerste hoogleraren die zich hiervoor ten volle inzette. Daarnaast was professor Huntemann ook hoogleraar aan de Staatsunabhängige Theologische Hochschule Basel (STH), een gelijkaardige faculteit in Zwitserland. Ook hier beïnvloedde hij vele studenten die nu leidersposities innemen.
Professor Huntemann was pastor van de Lutherse St.-Martini-Kirche in Bremen. De verkondiging van Gods woord bleef voor hem heel zijn loopbaan een primaire opdracht. In alles bleef hij Verbi Divini Minister, bedienaar van het Goddelijke Woord. Dit Woord van God was altijd zo veel groter dan ons feilbare mensenwoord. Hoe intellectueel sterk we ook mogen zijn, we zijn niet meer dan nederige knechten die uit genade worden geroepen om te spreken namens Hem, Schepper en Verlosser van de wereld. Theologie is niet het Woord van God, het is slechts een belijdend antwoord op dat Woord.
Georg Huntemann studeerde theologie in Hamburg, Erlangen, Zürich, Tübingen, Göttingen en Bern. Hij behaalde twee doctoraten. Zijn kennis van de Duitse theologie was ronduit fenomenaal. Maar ook in de filosofie was hij bijzonder goed thuis. Zijn interpretatie van Martin Heidegger en Friederich Nietzsche was origineel en fris. Zoals het bij een degelijke Europese intellectueel past, liepen filosofie, cultuurwetenschappen en theologie bij Huntemann steeds door elkaar heen.
Samen met andere theologen van zijn generatie was hij erg geschokt van de culturele revolutie die Europa doormaakte in de jaren zestig van de vorige eeuw. Hij ging de intellectuele strijd aan met het horizontalisme in de theologie, het feminisme en het erotiseren van de Westerse cultuur. Een van zijn nogal populistische boeken draagt de dramatische titel: Gottes Gebot oder Chaos – was bringt Europas Zukunft? Der politische Auftrag des Christen in der sogenannten Wendezeit (1992).
Voor Huntemann was er wel degelijk een joods-christelijk West-Europa, of zoals hij het zo vaak noemde, het Avondland. De oplossing ligt niet bij de evangelicale vlucht tot persoonlijke piëteit en wereldvervreemding. Zijn kritiek op het Amerikaanse televisiepiëtisme is al even bijtend als die op de volkskerk die zich onkritisch overgeeft aan de vrijzinnige tijdgeest. Christelijke prediking is in dit opzicht altijd een politieke prediking die zich beroept op Gods geboden.
Wat de chaos in Europa betreft, het raakte me diep dat Georg Huntemann overleed op de dag dat België als eerste land ter wereld een zo vrije euthanasiewet voor wilsbekwame minderjarigen heeft aanvaard. Hiermee ziet België zichzelf als een gidsland voor de wereld. Deze arrogante zelfzekerheid waarmee dit geloof in absolute morele vrijheid en individualiteit wordt aangenomen toont pijnlijk hoe Europa zijn morele wortels is verloren. Ik herinner me hoe Huntemann vaak verwees naar het katholieke België als een gematigd conservatief land in Europa. Jammer genoeg is dit niet langer zo.
Dit brengt me bij een van de belangrijkste karakteristieken van Huntemanns stijl en methode. Theologie en ethiek zijn altijd contextueel en profetisch. Zij zijn geen abstractie, maar altijd een reactie op een concrete uitdaging in de samenleving. Een groot voorbeeld van deze benadering was voor hem Dietrich Bonhoeffer. Huntemanns werk over Bonhoeffer was vernieuwend en opnieuw uitdagend (Der andere Bonhoeffer. Die Herausforderung des Modernismus. 1989). Volgens hem hadden de vrijzinnige bevrijdingstheologen Bonhoeffer onterecht gekaapt. De echte Bonhoeffer was veel conservatiever en trouw aan de Schrift. Maar hij was niet statisch of dogmatisch. Bonhoeffer ging de confrontatie aan met een laks naamchristendom dat blind was voor onrecht en de gruwelijke Jodenvervolging. Ook had Bonhoeffer al heel vroeg door wat de gevolgen waren van de secularisatie. De secularisatie vraagt om een nieuwe doordenking van het christelijk belijden. Hoe dan ook, er bestaat niet zoiets als goedkope genade. Net als bij Bonhoeffer is Huntemanns visie op het christelijke geloof altijd strijdend, bereid tot het ondergaan van intellectuele minachting en zelfs vervolging.
Georg Huntemanns diepe waardering voor het joodse karakter van het christelijk belijden wordt vaak onderschat. Hij was sterk beïnvloed door zijn leermeester Hans Joachim Schoeps. In Huntemanns basiswerk over de ethiek – Biblisches Ethos im Zeitalter der Moralrevolution (1999) – staat de universele betekenis van het Noachitische verbond en de Tien Geboden dan ook centraal. Het Oude Testament is misschien wel de primaire bron voor zijn hele ethische oeuvre.
Als zijn voormalig student en collega neem ik afscheid van mijn “Doktorvater”, een oudere vriend, reis- en strijdgenoot. Ik herinner me de lange discussies tijdens fantastische maaltijden, de wandelingen, de scherpe confrontaties. Soms ging professor Huntemann zo op in de discussie dat hij college gaf voor alle gasten van het restaurant. Goede theologie krijgt gestalte in de confrontatie. Zijn woorden waren altijd scherp als een speer. Soms nam de dramatiek bijna Wagneriaanse proporties aan. Maar nooit verwachtte hij slaafse gehoorzaamheid, integendeel, hij zocht de kritische dialoog op. De gesprekken hadden iets weg van een degengevecht en soms bleef je licht gekwetst achter, maar dan altijd net iets vaardiger voor de strijd. In het vuur van de oorlog was je geen collega of doctoraatsstudent, maar een strijdmakker en vriend op wie hij volkomen vertrouwde. Achter het masker van een dramatische robuustheid schuilde een kwetsbare man met een groot hart voor God en zijn gemeente, een man die overliep van liefde en passie. Ik zal professor Huntemann altijd dankbaar blijven voor het vele wat ik van hem mocht leren, en voor de grote inspanning die hij heeft gedaan om de ETF als een lichtbaken te maken in een verward Europa.
Prof. dr. Patrick Nullens
