Impressie Homo Amans symposium
Op 6 en 7 juni j.l. vond in Den Haag het door de Goldschmeding Foundation gesteunde symposium “Homo Amans: Towards a Relational Anthropology Fostering an Economics of Human Flourishing” plaats. De organisatie van het symposium – het Institute of Leadership and Social Ethics (ILSE), een onderzoeksinstituut van de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven, België – ontving in het prachtige Vredespaleis een 35-tal genodigden om na te denken over de vraag of de huidige economie behoefte heeft aan een nieuw mensbeeld.
Veel huidige economische modellen veronderstellen namelijk nog steeds dat mensen ten diepste rationeel, egoïstisch en amoreel zijn, een gedachte die we vooral tegenkomen in het homo economicus model zoals ontwikkeld in Groot-Brittannië in de late achttiende eeuw. Geïnspireerd door meer recent wetenschappelijk onderzoek verkenden Patrick Nullens en Jermo van Nes (beiden verbonden aan ILSE) de contouren van een alternatief, meer relationeel mensbeeld getiteld homo amans, waarin de aard van mensen vooral gezocht wordt in hun zoeken naar betekenis (“geloof”), het projecteren van verlangens op de toekomst (“hoop”), en het aangaan van relaties met anderen (“liefde”). Voor de economie zou dit betekenen dat mensen eerder geneigd zijn zich coöperatief dan competitief op te stellen. Tijdens het symposium werd dit idee getoetst door middel van een discussie paper, waarop drie keynote sprekers en drie respondenten werden gevraagd te reageren.
Econome Deirdre McCloskey (Universiteit van Chicago te Illinois, VS) benadrukte dat de fundamentele ‘vrijheid’ van mensen de hoeksteen voor elk mensbeeld zou moeten zijn. Volgens haar zijn mensen ten diepste vrije wezens die eigen keuzes moeten (leren) maken. Filosoof Hendrik Opdebeeck (Universiteit van Antwerpen, België) beaamde dit en verwees ter aanvulling naar het begrip ‘amour propre’ van de Franse filosoof Rousseau, waarmee hij doelde op het menselijk verlangen om door anderen geliefd te worden – een onderstreping van het belang van een relationeel mensbeeld voor de economie.
Theoloog Wesley Wildman (Universiteit van Boston, VS) wees op het potentieel van simulatie modellen, die kunnen helpen om nieuwe concepten zoals homo amans te toetsen en te gebruiken. Dit werd onderstreept door psychologe Joke van Saane (Vrije Universiteit Amsterdam, Nederland), die overigens wel waarschuwde voor te veel optimisme in de gedachte dat menselijk gedrag zou kunnen veranderen door middel van (elektronische) modellen.
Theologe Rebekka Klein (Universiteit van Bochum, Duitsland) stelde de vraag in hoeverre de deugd van liefde inherent is aan de menselijke natuur, aangezien liefde juist ontstaat in relatie tot de ander. Tot slot pleitte psychiater en filosoof Gerrit Glas (Vrije Universiteit Amsterdam, Nederland) ervoor om eerst de noden van het werkveld in kaart te brengen alvorens een theoretisch mensbeeld te ontwikkelen.
Tussen de lezingen door waren er momenten van interactie door middel van vraag- en antwoord sessies en kleine groepsdiscussies. Het geheel resulteerde in een uiterst constructieve dialoog tussen academici afkomstig uit verschillende landen en werkzaam in verschillende wetenschappelijke disciplines. Het Homo Amans project is daarmee veelbelovend gebleken. Tevens is er een agenda ontstaan voor verder onderzoek, dat zich zal laten leiden door vragen als: Kan er ten diepste iets wezenlijks over de mens gezegd worden? Vanuit welk gezichtspunt benader je de mens het beste, en hoe vertaalt zich dit in een inclusief mensbeeld? En maak je verandering mogelijk door eerst naar de praktijk te kijken, of door je eerst te laten informeren door de theorie? Dit zijn maar een paar voorbeelden van belangrijke vragen die het resultaat mogen heten van een zeer boeiend symposium.
Wordt dus vervolgd!
