Het Johanneïsche raadsel en een vierde zoektocht naar Jezus

Het vierde evangelie heeft een belangrijke rol gespeeld in de loop van de christelijke theologie en blijft een van de meest geliefde geschriften van het Nieuwe Testament. Het is ook een van de meest controversiële en raadselachtige geschriften, omdat wetenschappers de mysteries ervan proberen te ontrafelen door de toepassing van verschillende historische en literair-kritische methoden. Gezien het feit dat het verhaal van Johannes een op zichzelf staande Jezus-traditie vertegenwoordigt – bekend met Marcus en de Synoptische Evangeliën, maar er niet van afhankelijk – vraagt dit om een robuuste set van nieuwe paradigma’s met betrekking tot de samenstelling van Johannes, zijn relatie tot de synoptische evangeliën, en zijn historische plaats binnen het vroege christendom.

Binnen deze nieuwe algemene theorie worden Johannes en Marcus gezien als een weerspiegeling van twee verschillende apostolische herinneringen aan Jezus en zijn bediening vanaf de eerste dag. Simpel gezegd, Matteüs en Lucas bouwden voort op Marcus; Johannes bouwde rond Marcus. Johannes is bewust anders, en het biedt dus een alternatieve herinnering aan Jezus en zijn bediening, die vervolgens in harmonie wordt gebracht met de synoptische evangeliën wanneer er later materiaal wordt toegevoegd.

Een dergelijke theorie heeft natuurlijk uitgebreide implicaties voor het historische Jezus-onderzoek. Omdat de eerste drie zoektochten naar Jezus Johannes programmatisch hebben uitgesloten, is een vierde zoektocht vereist. Gebruikmakend van nieuwe historiciteitscriteria en deze nieuwe algemene theorie, zal deze cursus het kader schetsen voor zo’n opvallende onderneming.

PROF. DR. PAUL N. ANDERSON is hoogleraar bijbelwetenschappen en quakerstudies aan de George Fox University in Oregon en buitengewoon hoogleraar godsdienstwetenschappen aan de Noordwes-Universiteit in Potchefstroom, Zuid-Afrika.